Marek Belka



Podręcznik: PODSTAWY EKONOMII wraz z towarzyszącym mu podręcznikiem: PODSTAWY EKONOMII Ćwiczenia, zadania, problemy jest produktem pracy grupy wykładowców z Katedry Ekonomii Uniwersytetu Łódzkiego, w którym podsumowują oni - jak pozwalam sobie sądzić - co najmniej kilkunastoletnie, a niekiedy kilkudziesięcioletnie, doświadczenia pedagogiczne zgromadzone w czasach zasadniczych zmian programowych, a przede wszystkim w czasach dramatycznych zmian w najważniejszym dla wykładowców i studentów otoczeniu - realnej gospodarce. Powstał podręcznik jednocześnie nowoczesny, spełniający kryteria kompatybilności ze współczesną wiedzą ekonomiczną, a przy tym przyjazny dla studentów - bo często odwołujący się do rodzimych przykładów, i dla wykładowców - bo nie zrywający całkowicie z tradycją pedagogiczną lat poprzednich. Uważam, że zamiar zgłoszenia podręcznika do nagrody Ministra Edukacji Narodowej jest w pełni uzasadniony, a powinna to być nagroda pierwszego stopnia.

Podręcznik PODSTAWY EKONOMII przeznaczony jest dla studentów kierunków ekonomicznych, w tym dla studentów zarządzania. Dla tych pierwszych jest to więc pierwsze, ale nie ostatnie spotkanie z ekonomią, dla tych drugich przeważnie jedyny kontakt z przedmiotem ekonomii. To ważne, choć z pozoru oczywiste stwierdzenie, gdyż książka powinna zarówno stanowić zamknięty wykład podstaw ekonomii, jak i pozwalać na łatwą kontynuację studiów na poziomie bardziej zaawansowanym. W obu funkcjach powinna się one dobrze sprawdzać Z założenia, co sugeruje tytuł, jest to podręcznik na poziomie wstępnym (introductory), ale w porównaniu z szeroko dostępnymi i wykorzystywanymi w Polsce podręcznikami anglojęzycznymi (Begg, et al., Samuelson) jest on bliższy w pewnych partiach materiału poziomowi intermediate. Jest to uzasadnione, gdyż w naszych uczelniach studenci kierunków ekonomicznych spotkają się z tym przedmiotem jeszcze tylko jeden raz, podczas gdy na uczelniach amerykańskich lub angielskich takich kontaktów jest więcej.

PODSTAWY EKONOMII składają się z trzech części i dwudziestu rozdziałów, co zajmuje tylko 682 strony. Jest to więc podręcznik niezwykle zwięzły, biorąc pod uwagę to, że zawiera wykład podstaw mikroekonomii oraz podstaw makroekonomii Chyba będzie to pomocne w jego "konsumpcji", co docenić powinni przede wszystkim studenci.

Część pierwsza - Wprowadzenie do ekonomii, odróżnia in plus recenzowany podręcznik od większości dostępnej na rynku oferty. Umieszcza dalsze rozważania w kontekście polskich przemian ustrojowych, co traktowałbym niemal jako istotny element wychowania obywatelskiego młodych ludzi i okazję do podyskutowania z nimi o niedalekiej przeszłości I jej licznych śladach w teraźniejszości. Pozwała to także pokazać studentom że ekonomia jest nauką społeczną, a nie wyłącznie rachunkiem maksymalizacji użyteczności w skali mikro i makro.

Rozdział trzeci omawia w zarysie główne nurty współczesnej ekonomii. W tej sprawie mam nieco ambiwalentną opinię co do użyteczności tej tematyki na początku wykładu. Sam pewnie bym zrobił to samo, co Autorzy, ze względu na logikę wykładu i możliwość odwoływania się do dyskusji między przedstawicielami różnych szkół przy omawianiu późniejszych, trudnych kwestii. Nie mam jednak złudzeń co do tego, że studenci na początku pierwszego semestru swoich studiów cokolwiek z tego zrozumieją.

Część mikroekonomiczna składa się z pięciu zaledwie rozdziałów, zajmujących jednak jedną trzecią część objętości książki. W efekcie otrzymujemy wykład zwarty i wewnętrznie spójny, z którego jasno wynika, po co uczymy mikroekonomii. Dobry wykładowca będzie też w stanie pokazać związek między mikro- i makroekonomią, co stanowi piętę achillesową nawet najbardziej renomowanych podręczników zachodnich. Wykład mikroekonomii jest głęboko osadzony w dorobku teoretycznym światowej ekonomii (szczególnie rozdziały szósty i siódmy) i opatrzony jest niezbędnym minimum opisu algebraicznego. W sumie poziom tej części podręcznika jest wysoki i odpowiada, przynajmniej w warstwie teoretycznej, poziomowi intermediate z podręczników zachodnich.

Część makroekonomiczna to aż trzynaście rozdziałów i ponad połowa objętości podręcznika. Można powiedzieć, że układ podręcznika ma charakter tradycyjny, wychodzący z doświadczeń podręczników z kręgu tzw. syntezy neoklasycznej. Autorzy dbają jednak o to, aby kon poglądy i podejścia różnych szkół ekonomicznych. Widać pióro osób, które przez szereg lat studiowały historię doktryn. Omówiono w sposób kompetentny wszystkie podstawowe pojęcia z zakresu makroekonomii, przy czym widać, że redaktorowi naukowemu nie udało się w pełni zachować jedno stylu i sposobu ujęcia poszczególnych zagadnień. Nie są to jednak problemy nie do przezwyciężenia dla średnio doświadczonego wykładowcy

W większości zagadnień Autorzy znacznie wychodzą poza poziom wstępny wykładu (np. rozdz. 10, 13), co jest uzasadnione wyżej już wspomnianymi problemami wynikającymi z układu programowego studiów ekonomicznych w Polsce. Swoistym "zamknięciem" wykładu makroekonomii jest rozdział dziewiętnasty, zawierający modelową formalizację znacznej części poprzednich rozważań.

W części międzynarodowej przydałby się rozdział dotyczący integracji Polski z Unią Europejską. Powinien on zawierać opis problemów oraz próbę makroekonomicznej analizy tego procesu (tak jak u prof. Witolda Orłowskiego). Ten niedostatek może być uzupełniony, kiedy Autorzy będą przygotowywać nowe wydanie podręcznika.

PODSTAWY EKONOMII uzupełnia zestaw ćwiczeń i testów, przydatny w procesie dydaktycznym, choć zapewne nie wolny od potknięć i niedoskonałości. W jednej z następnych jej edycji wydawca powinien namówić Autorów cło przygotowania go na nośniku magnetycznym.

Podsumowując moją ocenę podręcznika, chciałbym powtórzyć bardzo wysoką jego ocenę. Do jego walorów zaliczam: (1) wysoki poziom akademicki opracowania poszczególnych tematów, (2) właściwe proporcje między opisem słownym i formalizacją algebraiczną, (3) nawiązywanie do doświadczeń naszej gospodarki, (4) jasny i zrozumiały język, (5) nawiązanie do naszych tradycji dydaktycznych, co sprawi, że z podręcznika tego będą chętniej korzystać wykładowcy średniego i starszego pokolenia, (6) zwięzłość wykładu oraz (7) poprzez usytuowanie go na poziomie pośrednim między introductory a intermediate level dopasowanie go do naszych potrzeb dydaktycznych. Mimo tego, że podręcznik jest dziełem sześciu Autorów, stanowi on spójną całość, w czym wielka zasługa Prof. Romana Milewskiego, redaktora naukowego książki. Chciałbym Autorom pogratulować dużego osiągnięcia i mocno poprzeć zamiar zgłoszenia PODSTAW EKONOMII do nagrody Ministra Edukacji Narodowej.