prace naukowe akademii ekonomicznej we wrocławiu

Nr 930 2002

Internacjonalizacja i globalizacja przedsiębiorstwa i gospodarki

Maciej Szymczak

Akademia Ekonomiczna w Poznaniu

Internacjonalizacja logistyki: istota i cechy logistyki międzynarodowej

Procesy umiędzynarodowienia i globalizacji, którym wraz z gospodarką podlegają także przedsiębiorstwa, przenoszą się z natury rzeczy na poszczególne funkcje w firmach. W pierwszym rzędzie, w odpowiedzi na otwieranie się gospo­darek, zainteresowanie przedsiębiorców zwróciło się w stronę handlu zagranicz­nego i jego podstawowych form, takich jak import, eksport i handel tranzytowy. Sam handel jednak nie gwarantuje jeszcze pożądanych efektów długookresowych. Podobnie jak w przypadku operacji krajowych handel wspomagany jest złożoną działalnością marketingową, tak trzeba podjąć odpowiednie procedury oddziały­wania na rynki zagraniczne. W dalszej kolejności zatem zaczęto mówić o marke­tingu międzynarodowym. Operacje handlu zagranicznego pociągają za sobą ko­nieczność określenia relacji finansowych i kadrowych przedsiębiorstwa z otocze­niem międzynarodowym, a zatem konieczność podejmowania kluczowych decyzji finansowych i personalnych w odniesieniu do tych operacji. Stąd wynika koniecz­ność podejmowania zagadnień z zakresu finansów międzynarodowych i międzyna­rodowych strategii kadrowych[1]. Obecnie natomiast znaczna uwaga zwrócona jest w kierunku logistyki jako funkcji przekrojowej w firmie, zorientowanej na prze­pływy. Formułuje się liczne definicje i precyzuje zakres logistyki międzynarodo­wej. Jest to jak na razie ostatni z przejawów umiędzynarodowienia kluczowych funkcji w firmie i podobnie jak poprzednie jest to kolejny – i nieunikniony - prze­jaw procesów dostosowawczych, jakim muszą podlegać firmy podejmujące wy­zwanie międzynarodowe. Jednocześnie internacjonalizacja struktur i działań logi­stycznych ujmowana jest jako najnowszy kierunek rozwoju logistyki jako dzie­dziny wiedzy i ostatnia stwierdzona jej faza ewolucji[2].

Logistyka międzynarodowa ma podstawowe znaczenie dla internacjonalizacji przedsiębiorstw. Jej istota dotyczy powiązań przedsiębiorstw w ramach systemów gospodarczych różnych krajów, a treść tych powiązań stanowi wymiana handlowa, z którą zawsze związany jest przepływ towarów lub usług. Logistyka międzynaro­dowa ma dwa wyraźne aspekty:

• makroekonomiczny, dotyczący tworzenia systemów logistycznych, w którym logistykę międzynarodową uznać można za platformę integracyjną globalizu­jącego się biznesu,
• mikroekonomiczny, pozwalający traktować logistykę międzynarodową, rozu­mianą jako metodę zarządzania ponadnarodowymi łańcuchami dostaw, w ka­tegoriach systemowego narzędzia wspomagającego i optymalizującego procesy handlu zagranicznego.

Dynamiczny rozwój procesów internacjonalizacyjnych w ostatnich dziesięcio­leciach sprzyja rozwojowi logistyki międzynarodowej, stawiając ją pośród najważ­niejszych aspektów gospodarowania. Można zaryzykować twierdzenie, że staje się ona wyznacznikiem rozwoju gospodarczego świata. W centrum zainteresowania są zwłaszcza metody zarządzania logistyką międzynarodową. Rozwój tych metod, ich wdrażanie w wielkich transnarodowych korporacjach, wsparte ogromnymi nakła­dami, jest obok rozwoju technicznego, zmian politycznych i socjoekonomicznych stymulatorem powstawania jednego, globalnego rynku. Postępowanie zatem efektu globalizacji procesów logistycznych oraz internacjonalizacja i globalizacja gospo­darek są wobec siebie dodatnio sprzężone[3].

Niezależnie od formy umiędzynarodowienia przedsiębiorstwa, niezależnie też od tego, czy jest ono przedsiębiorstwem międzynarodowym, wielonarodowym, multilokalnym, ogólnoświatowym, globalnym czy ponadnarodowym[4], mówi się o logistyce międzynarodowej, co najwyżej w aspekcie terytorialnym wyróżniając dodatkowo logistykę globalną – co jest domeną firm amerykańskich, lub eurologi­stykę w odniesieniu do Starego Kontynentu[5]. Logistyka będąc funkcją przekrojową w firmie, staje się dodatkowo przekrojową w kolejnym - narodowym - wymiarze. Dzieje się to rzecz jasna nie bez wpływu na metody organizacji i zarządzania, po­dobnie jak wpływa na nie internacjonalizacja w ogóle. Autorzy analizując tempo i kierunki rozwoju logistyki międzynarodowej antycypują szereg zmian, jakie nastą­pią w najbliższych latach, a rzutujących bezpośrednio na jakość procesów logi­stycznych. Wymienia się między innymi:

• wzrost międzynarodowych przewozów towarowych, który wymusi moderniza­cję infrastruktury transportowej i środków transportu, a także przyczyni się do dalszego rozwoju transportu intermodalnego,
• wzrost szybkości przepływu produktów, na bazie którego rozwiną się (w opar­ciu o zmodernizowaną infrastrukturę transportową i informacyjną) nowe struktury dystrybucji towarów,
• rozwój obsługiwanej przestrzeni, a tym samym zwiększenie się odległości w kanałach logistycznych wymuszą powstanie kolejnych technologii zdalnej kontroli i zarządzania oraz nowych standardów komunikacji i wymiany doku­mentacji handlowej,
• podniesienie wymagań co do świadczonych usług logistycznych, co wyrazi się w zwiększeniu niezawodności i terminowości dostaw,
• rozszerzenie zakresu usług logistycznych, co spowoduje przeniesienie prostych operacji montażowo-produkcyjnych na szczebel dystrybucji i znaczne rozwi­nięcie usług informacyjnych (banki danych, giełdy wirtualne, usługi decy­zyjne),
• poprawienie obsługi i ograniczanie kosztów, które spowodują dalej idącą standa­ryzację i normalizację w zakresie urządzeń transportowo-magazyno­wych, opakowań,
• postępująca deregulacja w transporcie oraz znoszenie kolejnych barier w han­dlu między państwami jako warunek konieczny dalszego rozwoju międzynaro­dowego[6].

Z natury rzeczy trudno dzielić logistykę na krajową i międzynarodową, o czym decyduje w zasadzie lokalizacja poszczególnych ogniw łańcucha dostaw, a sam podział wydaje się umowny. Potwierdza to prosta obserwacja, że nie ma międzyna­rodowych przemieszczeń towarów bez lokalnych przemieszczeń odbywających się wewnątrz różnych krajów. Niektórzy autorzy przyjmują postulat, iż nie ma potrzeby jednoznacznego określania pojęcia logistyki międzynarodowej, gdyż biorąc pod uwagę międzynarodowy charakter współczesnych rynków i analizując przepływy w kontekście całych sieci, można powiedzieć, iż prawie cała logistyka jest między­narodowa (poza logistyką małych miast i logistyką lokalnych sektorów produkcji)[7]. Inni natomiast widzą w logistyce międzynarodowej zespół wielu szczególnych cech, które z jednej strony wyprowadzić należy z podstaw koncepcji logistyki, a z drugiej z przesłanek zarządzania międzynarodowego[8]. Akcentują oni przy tym wyraźnie większą złożoność logistyki międzynarodowej w stosunku do tak zwanej logistyki krajowej. Złożoność ta przejawia się w zwiększonym poziomie ryzyka związanego z odległością, nieznajomością rynku, różnorodnością i dokumentacją oraz w działaniu w środowisku rozbudowanych układów gospodarczo-politycz­nych, znacznie trudniejszym do kontrolowania[9]. Wynika ona z faktu, że otoczenie (tzw. warunki brzegowe) procesów logistycznych może się w każdym kraju róż­nić[10]. Odmienność realizacji procesów logistycznych w poszczególnych państwach wynika z warunków prawnych, administracyjnych, technicznych, infrastruktural­nych, a także geograficznych i kulturowych[11]. Zatem dla przykładu analizę kosz­tów logistyki w ujęciu funkcjonalnym uzupełnić należy o koszty powodowane przez polityczne i ekonomiczne utrudnienia w handlu, a kwestię obsługi klienta czy obsługi dostawczej uzupełnić o lokalne uwarunkowania rynkowe. Większa złożo­ność logistyki międzynarodowej ma swoje wyraźne odbicie w kosztach, co potwierdzają różne analizy[12].

Zasadność wyróżniania logistyki międzynarodowej tłumaczyć można jedynie jej odmienną specyfiką. Podobnie postępuje się wydzielając w przedsiębiorstwie logistykę zaopatrzenia, produkcji czy dystrybucji. Nikt tego podziału nie kwestio­nuje, mimo iż koncepcja logistyki eliminuje wszelkie podziały. Specyfika logistyki międzynarodowej wynika, jak zauważa A.K. Koźmiński[13], z cech charakterystycz­nych międzynarodowych przebiegów towarowych, a w szczególności z:

• wielokrotnego przekraczania granic państwowych przez towary, co wiąże się z dodatkowymi opłatami (np. celnymi) oraz opóźnieniami i zahamowaniami materialnych strumieni,
• obiegających dookoła globu przebiegów towarowych, przekraczających wiele stref klimatycznych przy użyciu rozmaitych środków transportu oraz różnych systemów magazynowania i składowania,
• istniejącej substytucji między nakładami na logistykę a nakładami na produk­cję, obsługę i sprzedaż, z której wynika, iż skomplikowaną i drogą logistykę można w pewnej mierze i pewnym kosztem zastąpić odpowiednim rozmiesz­czeniem procesów produkcyjnych.

Dwie pierwsze kwestie związane są ze wspomnianymi wcześniej ogólnymi wa­runkami brzegowymi charakteryzującymi międzynarodowe procesy logistyczne. Ogniskują się one przede wszystkim wokół odległości transportowej, środków transportu, instytucji, dokumentów i informacji[14]. Większe odległości pokonywane w międzynarodowych systemach logistycznych rzutują na wydłużenie terminów dostaw i prawdopodobieństwo ich dotrzymania, a więc w konsekwencji na wiel­kość zapasów oraz koszty. Dostępność przestrzenna, jak i czas transportu zależą od istnienia i stopnia zintegrowania infrastruktury międzynarodowych systemów logi­stycznych (w tym systemów transportowych). Z pokonywaniem dużych dystansów w relacjach międzykontynentalnych, jak i kontynentalnych związana jest koniecz­ność tworzenia międzynarodowych łańcuchów transportowych wykorzystujących właściwości różnych gałęzi transportu, w tym częściej transport intermodalny. To z kolei pociąga za sobą wymóg zapewnienia jednolitych parametrów technicznych dla infrastruktury, jednostek ładunkowych i środków transportu. W obsługę mię­dzynarodowych przepływów towarowych zaangażowana jest większa liczba in­stytucji. Mogą one być inne w każdym państwie. Dotyczy to zarówno fizycznego przepływu towarów, jak i towarzyszącego mu przepływu informacji i środków pie­niężnych. Stwarza to grunt dla zwiększonej liczby błędów obsługi, zniekształceń informacji i tendencji do suboptymalizacji. Rosną także koszty transakcyjne oraz cena dystrybuowanego przez wielu pośredników towaru. W międzynarodowych łańcuchach logistycznych wymagana jest więc zdecydowanie większa koordyna­cja, komunikacja i kontrola. Różnorodność instytucji biorących udział w między­narodowych procesach logistycznych powoduje istnienie jeszcze większej różno­rodności dokumentów wymienianych między nimi. Oprócz narodowych różnic prawno-administracyjnych dochodzą tu uwarunkowania historyczne, a także bran­żowe. W efekcie dokumenty zawierające te same informacje w różnej formie i postaci nie są formalnymi substytutami. Utrudnia to znacząco komunikację w łań­cuchu dostaw i zwiększa koszty działalności. Bezpośrednio z tym związana jest kwestia informacji. Jak powiedziano, różnią się one w formie w poszczególnych ogniwach międzynarodowych łańcuchów dostaw. Dotyczy to także różnych stan­dardów wymiany dokumentów handlowych w postaci elektronicznej. Opóźnia to obsługę przepływów towarowych, generuje błędy i zwiększa koszty. Sprawny obieg dokumentów wymaga sprawnych i zintegrowanych systemów informacyj­nych, a te zależą od jakości, dostępności i kompatybilności infrastruktury telein­formatycznej w różnych krajach.

Kwestia trzecia dotycząca substytucji nakładów może zostać sformułowana także w stosunku do logistyki krajowej. Trzeba jednak pamiętać, iż zwiększone z uwzględniania międzynarodowych warunków brzegowych koszty logistyki wpły­wają znacząco na relację substytucji, gdyż zwiększają nakłady na logistykę. Pogar­sza to w tym sensie pozycję logistyki wobec procesów zaopatrzenia, produkcji, obsługi i sprzedaży. Jednocześnie sytuacja ta jest zachętą do poszukiwania takich miejsc zaopatrzenia, produkcji i zbytu, które zminimalizują koszty logistyki. Jest to w tym wypadku zależność między kosztami międzynarodowych operacji prze­mieszczania a kosztami lokalnej działalności. Chodzi więc o takie konfigurowanie łańcucha dostaw, aby większą złożoność logistyki międzynarodowej i jej koszt niwelować poprzez wykorzystanie złożonych metod optymalnej lokalizacji jego poszczególnych ogniw. Stawia to wyżej w hierarchii ważności zagadnienia konfi­guracji przestrzennej często marginalizowane w przypadku logistyki krajowej.

Nadto, jak twierdzi M. Ciesielski, o logistyce międzynarodowej warto mówić wtedy, gdy w odniesieniu do danego zagadnienia logistycznego istotne znaczenie ma zjawisko internacjonalizacji działalności gospodarczej i to niezależnie od skali[15]. W ten sposób wracamy do początku rozważań i uznać możemy iż logistyka międzynarodowa jest konsekwencją procesów internacjonalizacji i globalizacji biznesu.

Niemniej jednak samo pojęcie logistyki międzynarodowej nie jest jednolicie ro­zumiane. Wynika to, jak się wydaje autorowi, ze złożoności logistyki jako kon­glomeratu wielu elementarnych operacji, jak i z jej wieloaspektowości, co rodzi możliwość zróżnicowanego do niej podejścia, które najlepiej uwidacznia się w rozróżnianiu pojęć: „logistyka”, „zarządzanie logistyką” i „zarządzanie logi­styczne”, obecnemu nawet w tytułach książek. Pierwsze z pojęć dotyczy wyłącznie ruchu i operowania produktami z miejsc wytwarzania do miejsc konsumpcji, spro­wadza logistykę do fizycznej dystrybucji i gospodarki materiałowej, a więc zbieżne jest z jedną z pierwszych definicji logistyki sformułowaną przez American Marke­ting Association[16]. Pojęcie drugie mówi o zarządzaniu tym procesem, a więc o planowaniu, realizowaniu, sterowaniu i kontroli przepływu, a więc ujmuje najpo­pularniejsze obecnie rozumienie logistyki propagowane przez Council of Logistics Management[17] i przyjęte przez European Logistics Association[18]. Trzecie zaś poję­cie sugeruje pewną koncepcję zarządzania przedsiębiorstwem zorientowaną na przepływy, formułowanie strategii w tym zakresie, ze szczególnym uwzględnie­niem sfery zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji, w której firma stanowi ogniwo w systemie transformacji dóbr[19].

Owa niejednolitość terminologiczna przenosi się także na wszelkie próby defi­niowania logistyki międzynarodowej i widoczna jest doskonale w prezentowanych przez różnych autorów określeniach. W tym jednak przypadku dorobek jest znacz­nie skromniejszy, a ciekawsze ujęcia cytuję poniżej.

• Autorzy jednej z ważniejszych pozycji w literaturze przedmiotu uważają logi­stykę międzynarodową jako całokształt procesów kierowania, informacyjnych i kontroli, pozwalający efektywnie zarządzać międzynarodowymi systemami logistycznymi[20]. Zatem logistykę międzynarodową pojmują oni jako planowa­nie, realizowanie i kontrolowanie w skali międzynarodowej przepływów mate­rialnych i informacyjnych w relacjach:
  1. od dostawców i kooperantów,
  2. pomiędzy wewnętrznymi jednostkami przedsiębiorstwa
  3. i do odbiorców.
• J.C. Johnson i D.F. Wood[21] sprowadzają logistykę międzynarodową do organiza­cji przepływu towarów przez granice państwowe. Podają przy tym cały szereg przypadków takich przepływów. Syntetycznie można powiedzieć, iż logistyka międzynarodowa dotyczy organizacji eksportu bądź importu su­rowców i wyrobów gotowych, transferu towarów częściowo przetworzonych do innego kraju w celu dalszej obróbki lub ostatecznego montażu, organizacji przepływów związanych z montażem wyrobów poza krajem i ich dystrybucją do krajów trzecich, przemieszczania dóbr tranzytem (np. pod zamknięciem celnym) przez terytorium innych krajów.
• Podobny sposób rozumowania prezentuje S. Abt[22]. Sugeruje on nawet, aby zastąpić, niezbyt fortunny – jak twierdzi, termin „logistyka międzynarodowa” terminem „logistyka ponad granicami” lub „logistyka ponadgraniczna”. Takie sformułowanie nie tylko koncentruje się na przepływach międzynarodowych, ale wskazuje na specyficzną współpracę w tym zakresie, obejmującą także strategie tworzenia łańcuchów logistycznych i determinującą powiązania mię­dzynarodowe w tym zakresie.
• Inni autorzy plasują logistykę międzynarodową jako ponadnarodową infrastruk­turę dla realizowania strategii międzynarodowej w zakresie technolo­gii, marketingu i wytwarzania[23]. Przy tym poczynania we wszystkich sferach łącznie z logistyką muszą zachodzić synchronicznie, a logistyka może być sama w sobie źródłem przewagi konkurencyjnej.
• Z kolei inni autorzy formułują pojęcie globalnych operacji (Global Operations), pod którym rozumieją proces planowania, wdrażania i kontroli przepływu i składowania surowców, zapasów produkcji w toku, wyrobów gotowych oraz związanej z nimi informacji z punktu pochodzenia do punktu konsumpcji w celu zaspokojenia wymagań globalnego klienta przy efektywnym wykorzysta­niu globalnych zasobów przedsiębiorstwa. Jak się wydaje jest to prosta trans­pozycja znanej definicji logistyki na grunt globalny. Jednak ci sami autorzy de­finiują dalej logistykę jako proces zarządzania przepływami pomiędzy marke­tingiem a produkcją, a więc jej wymiar międzynarodowy zdeterminowany jest internacjonalizacją jednej z tych dwu dziedzin[24].

Jak zauważa P. Blaik[25], definicje logistyki formułowane przez różnych autorów różnią się pod względem zakresu obejmowanych procesów, ich sposobem trakto­wania oraz interpretacją szczegółowych celów, wskazując jednocześnie na ogół zgodność co do samej istoty problemów stanowiących ich zasadniczą treść. Za­uważyć to można także po analizie powyżej przytoczonych określeń logistyki mię­dzynarodowej. Autor proponuje w obliczu obejmowania przez pojęcia logistyki kolejnych i coraz bardziej kompleksowych problemów rozważanie logistyki w trzech aspektach: koncepcyjno-funkcjonalnym, przedmiotowo-strukturalnym i efektywnościowym[26]. Wydaje się, że w przypadku jeszcze szerszego zakresu proble­matyki obejmowanej przez logistykę międzynarodową podejście takie jest wręcz konieczne. Co więcej, potrzeba wskazać i jednoznacznie zidentyfikować oraz ocenić jakościowo determinanty logistyki międzynarodowej w każdym z tych trzech aspektów.

• W aspekcie koncepcyjno-funkcjonalnym logistyka stanowi pewną koncepcję, systemowy i zintegrowany sposób zarządzania przepływami dóbr. W tym uję­ciu aspekt międzynarodowy może istnieć wyłącznie na poziomie strategii, w ramach której dokonuje się transfer kompetencji logistycznych, wiedzy, know-how, doświadczenia itd. O logistyce międzynarodowej możemy mówić nawet, jeśli w przedsiębiorstwie nie występują międzynarodowe przemieszczenia ła­dunków. Logistyka może być realizowana według strategii multilokalnej z od­rębnością działań dla poszczególnych rynków krajowych.
• W aspekcie przedmiotowo-strukturalnym, w którym logistykę traktuje się jako zintegrowany proces przepływów oraz kompleks czynności związanych z ich realizacją, pierwiastek międzynarodowy uwarunkowany jest przekraczaniem choćby jednej granicy państwowej w procesie przemieszczania ładunku. Wy­maga to jednak dokładniejszego wyjaśnienia. Umiędzynarodowienie w tym aspekcie bezpośrednio związane jest z transportem międzynarodowym. Prze­kraczanie granic państwowych w łańcuchach logistycznych odbywa się wła­śnie w procesie transportowania i transport jako jeden z zasadniczych elemen­tów logistyki decyduje tutaj o relacjach międzynarodowych. Takie rozumowa­nie prowadziłoby do niebezpieczeństwa utożsamiania logistyki międzynaro­dowej w aspekcie przedmiotowo-strukturalnym z transportem międzynarodo­wym. Operacja przemieszczania jest jedynie elementem w łańcuchu dostaw, łączącym poszczególne jego ogniwa, w których mają miejsce inne procesy, jak na przykład składowanie czy konfekcjonowanie. Procesy te także wypełniają ten wymiar logistyki i jeśli prowadzone są w międzynarodowych łańcuchach dostaw, to komplementarny wobec nich jest proces dopływu i odpływu dóbr realizowany przez transport. Sama tylko realizacja operacji składowania poza granicami kraju nie internacjonalizuje jednak logistyki w aspekcie przedmio­towo-strukturalnym.
• Aspekt efektywnościowy wskazuje na potencjał logistyki tkwiący w podnosze­niu poziomu obsługi klienta oraz obniżaniu kosztów związanych z przemiesz­czeniami, a więc przenosi się on na grunt międzynarodowy wraz z wystąpie­niem umiędzynarodowienia w rozumieniu któregoś z powyższych przypadków lub obu jednocześnie. Aspekt efektywnościowy sam w sobie nie determinuje charakteru międzynarodowego logistyki, ale może być znaczący (to znaczy, że mogą wystąpić znaczne większe efekty w tym zakresie) w przypadku prowa­dzenia działalności logistycznej na skalę międzynarodową. Przy tym aspekt efektywnościowy odczuwalny może być tak lokalnie, jak i globalnie i to nie koniecznie w ten sam sposób.

Widać więc, że z jednej strony prostą i oczywistą determinantą umiędzynaro­dowienia logistyki jest przekraczanie granic państwowych, z drugiej jednak nie jest to warunek konieczny, gdyż logistyka międzynarodowa może występować w róż­nych wariantach strategicznych na poziomie korporacji transnarodowych jako spo­sób realizacji procesów przemieszczania ładunków w pannarodowych łańcuchach dostaw, których rozmieszczone na terytorium różnych państw ogniwa to oprócz lokalnych dostawców, odbiorców i kooperantów także wewnętrzne jednostki przedsiębiorstwa. Umiędzynarodowienie logistyki może przybierać w praktyce wymiar operacyjny i wymiar strategiczny. Reasumując zatem, pojęcie logistyki międzynarodowej obejmuje:

• procesy czasowo-przestrzennej transformacji dóbr ponad granicami państwo­wymi, a więc w międzynarodowych łańcuchach dostaw,
• całokształt logistycznych aspektów działalności przedsiębiorstwa międzynarodo­wego niezależnie od przyjętej strategii.

Reasumując, w organizacjach realizujących strategię zorientowaną na kraj, w których logistyka dotyczy organizacji zaopatrzenia i dystrybucji wyrobów goto­wych na terenie danego kraju mówimy o logistyce międzynarodowej w wymiarze strategicznym, pod warunkiem wszakże, iż jest to organizacja międzynarodowa w szerokim tego słowa rozumieniu. Firmy realizujące swoją strategię internacjonali­zacji opartą na eksporcie czy imporcie logistykę międzynarodową mogą postrzegać także w wymiarze operacyjnym jako funkcję wspomagającą eksport czy import. Najbardziej rozwinięta logistyka międzynarodowa ma jednak miejsce w korpora­cjach transnarodowych, charakteryzujących się dużą skalą zagranicznych inwesty­cji bezpośrednich i tworzących struktury sieciowe z szerokim i wielowymiarowym zakresem koordynacji pomiędzy zależnymi podmiotami. Logistyka poza organiza­cją zakrojonych na szeroką skalę przepływów o dużym spektrum asortymentowym, polega tu na globalnej koordynacji i integracji ogólnoświatowej produkcji, dystry­bucji i zaopatrzenia. Owa koordynacja nadto przekracza granice wielu obszarów funkcjonalnych w firmie i systemu wszystkich funkcji w przedsiębiorstwie, nie tylko samej logistyki. W korporacjach transnarodowych oba wymiary logistyki międzynarodowej są bardzo widoczne. Wydaje się zatem, iż prowadzone w zakre­sie logistyki badania naukowe powinny w szczególności skoncentrować się na zagadnieniach międzynarodowych sieci kooperacyjnych.

Dla podkreślenia rangi tematu warto zilustrować możliwości tkwiące w logi­styce międzynarodowej i podkreślić jej ogromne znaczenie w operacjach ponadna­rodowych. O ich skali świadczyć mogą wyniki badań prowadzonych w Cardiff Business School w Anglii. Okazało się, że pełny cykl produkcji puszki Coca Coli, zaczynający się w kopalni boksytu w Australii i kończący w lodówce konsumenta w Wielkiej Brytanii, trwa co najmniej 319 dni. Obejmuje on między innymi pro­dukcję aluminium, walcowanie blachy, wytwarzanie puszek, malowanie ich i po­krywanie napisami, napełnianie napojem. W całym tym cyklu zaledwie 3 godziny zajmuje proces fizycznej transformacji i obróbki. Cały pozostały czas to transport i składowanie, przy czym aż 14 składów i magazynów przyjmuje ową puszkę w kolejnych fazach jej powstawania[27]. Wymiar operacyjny podporządkowany musi być kompletnej strategii, w której logistyka jest traktowana jako sposób realizowa­nia przez firmy globalne tworzonych przez nie przewag konkurencyjnych. Od­wrotnie, słabość logistyki może podważyć tę przewagę konkurencyjną poprzez powodowanie zatorów w najważniejszych działaniach tworzenia wartości dodanej w organizacji[28]. Wyprowadzone wcześniej warunki umiędzynarodowienia logistyki przenikają się w procesie integrowania aktywności ogniw łańcucha dostaw za­równo w odniesieniu do wszystkich funkcji i wymiarów zarządzania logistycznego, jak i w odniesieniu do samej kontroli przepływu dóbr i usług przez granice pań­stwowe[29].